door K A T R I J N  S E R N E E L S

STIJGEND RISICO OP BORDERLINE BIJ JONGEREN

Het aantal jongeren met de persoonlijkheidsstoornis borderline in België neemt toe. 'De groepen voor ouders die kinderen met borderline hebben, zijn een succes', zegt Mieke Craeymeersch, directeur van Similes. 'Borderline zie je soms al opduiken bij kinderen van tien jaar.'
'Jongeren zijn vandaag extra kwetsbaar voor deze stoornis', zegt ook psychiater Griet De Cuypere.
Cijfers zijn er niet veel, schrijnende verhalen wel. Over jongeren die zichzelf en de mensen in hun omgeving gek maken, vernielen bijna. Omdat ze aan borderline lijden. "Het is nog te vroeg om cijfers te hebben. De registratie van borderline begint nu maar pas in andere Europese landen, bij ons gebeurt dat ook nog niet systematisch", zegt Gwendolyn Portzky, onderzoekster aan UZ Gent. "We registreren wel depressie, zelfmoord, zelfverminking... borderline is een van de dingen die we nu in het oog moeten houden, net omdat we merken dat het meer voorkomt. Het is niet omdat we beter controleren of het woord borderline bekender wordt dat er meer gevallen opduiken. Het is een reële trend." Dat bevestigt ook professor Griet De Cuypere, die tien jaar lang hoofd jeugdpsychiatrie was aan UZ Gent. "Er zijn bepaalde invloeden in de maatschappij die ervoor zorgen dat borderline meer voorkomt, vooral bij de jongere generatie.
In de opvoeding is vandaag veel minder structuur en houvast aanwezig dan vroeger. Als er regels zijn, dan zijn die onderhandelbaar of soms vaag. Ook zijn er veel meer invloeden in de opvoeding, vroeger had je ouders en school, nu komt via het internet en tv de hele wereld je huiskamer binnen om je kind te beïnvloeden. Dat betekent dat het voor jongeren veel ingewikkelder wordt om op te groeien. BIj sommigen resulteert dat in borderline, maar je kunt niet van 'borderlinekinderen' spreken. Je kunt de diagnose pas stellen als iemand achttien is, als zijn persoonlijkheid gevormd is.
Daarvoor kan een kind wel symptomen van borderline vertonen, of zich zo gedragen dat je denkt: hij is borderliner, maar een bepaald gedrag vertonen in een bepaalde periode van je leven is niet hetzelfde als een blijvende persoonlijkheidsstoornis hebben. Over de oorzaak van borderline tasten we nog altijd wat in het duister. Genen kunnen een invloed hebben, maar het is overwegend de omgeving die bepaalt of je kwetsbaar bent voor borderline. Dat is mijn persoonlijke mening, maar niet iedereen denkt daar zo over." "Jongeren met borderline, dat is een bloeiende groep bij ons", zegt Mieke Craeymeersch, directeur van de overkoepelende psychische-patiëntenvereniging Similes. "Er komen steeds meer ouders van kinderen met borderline naar ons toe, het barst uit zijn voegen. Er bestonden al twee groepen, één in Hasselt en één in Leuven, maar we gaan er nu een nieuwe starten in Gent, daar is echt wel nood aan. Niet alleen voor de ouders van de jongeren, maar ook voor de vrienden en partners die met hen door het leven moeten gaan. Een jongere met borderline kan veel vernielen: het is iemand die liegt, manipuleert, geld steelt, erg agressief kan zijn... Eigenlijk iemand met wie je liever geen vriendjes wordt. Uit liefde voor de jongere met borderline gaan ouders en lieven soms heel ver, te ver over hun grenzen, maar de borderliner beschadigt ook zichzelf. Hij wil het liefst van al bij andere mensen zijn, hij wil dat ze hem graag zien, maar hij heeft ook een enorme verlatingsangst.
Dus op het moment dat iemand te close wordt, haken ze weer af. Het zijn mensen van uitersten, van zwart-wit, van de ene dag op de andere." Er zijn wel enkele duidelijke verschillen met iemand die manisch-depressief of schizofreen is. "Als je schizofreen bent, heb je geen controle meer over de realiteit. Een borderliner wel, die blijft altijd in contact met de realiteit en probeert die te manipuleren in zijn voordeel.
Een borderliner heeft ook een fundamenteel negatief zelfbeeld. Wie manisch-depressief is, heeft periodes dat hij zichzelf fantastisch vindt en periodes waarin zijn zelfbeeld normaal is. Bij manisch-depressieve mensen is het negatieve zelfbeeld een fase, geen constante." Het is niet gemakkelijk om een gewone puber van een jongere met borderline te onderscheiden. "Borderline komt al voor bij kinderen van tien of twaalf. Dan zie je al de eerste symptomen. In de puberteit wordt dat zeker niet beter, maar als het alleen maar van kwaad naar erger gaat met het gedrag van hun kind, stappen ouders op een bepaald moment toch naar de psycholoog. En die stelt dan wanneer ze zeventien of achttien zijn de diagnose borderline." De groep mensen die borderline heeft is beperkt, er zitten in elke klas geen vier leerlingen die het hebben. "Hoeveel jongeren met borderline er zijn, kunnen we niet zeggen. Naar schatting hebben 60.000 tot 80.000 mensen in Vlaanderen borderline, maar de impact is veel groter.
Eén borderliner kan het leven van minstens drie mensen met wie hij een intense band heeft mee vernielen. Borderliners zijn mensen wier leven beheerst wordt door falen, teleurstellingen, angst, relatiebreuken, veranderingen van job... Het is geen vrolijk leven.
Tien procent pleegt zelfmoord, velen doen aan zelfverminking. Het is tragisch dat het aantal jongeren met borderline stijgt."